โรคหืด โรคใกล้ตัวที่ควรรู้จัก
โรคหืดเป็นโรคทางระบบหายใจโรคหนึ่ง เป็นโรคที่พบได้ในผู้ป่วยทุกเพศทุกวัยแต่ส่วนมากมักมีอาการตั้งแต่อายุยังน้อย ผู้ป่วยอาจมีอาการแตกต่างกันมากตั้งแต่แค่มีอาการไอเป็นๆ หายๆ และมีผู้ป่วยจำนวนมากที่ไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง การเข้าใจโรคและแนวทางการดูแลรักษาที่เหมาะสมจะจึงมีความสำคัญมาก
ในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา ก็ได้มีผู้ที่รู้จักหลายท่านได้สอบถามผมเรื่องโรคหืด (ในฐานะที่ผมเป็นอายุรแพทย์โรคปอด) ว่าโรคหืดรักษาได้มั้ย รุนแรงขนาดถึงขั้นเสียชีวิตเลยหรือไม่ จริงๆ แล้วโรคหืดเป็นโรคทางระบบหายใจโรคหนึ่งที่ไม่ได้อยู่ห่างจากตัวเราเท่าไรนัก เนื่องจากโรคหืดเป็นโรคเรื้อรังทางระบบหายใจโรคหนึ่งที่พบได้บ่อย ในประเทศไทยพบว่ามีอุบัติการณ์ของโรคหืดในประชากรไทยประมาณ 10% โรคหืดเป็นโรคที่พบได้ในผู้ป่วยทุกเพศทุกวัยแต่ส่วนมากมักมีอาการตั้งแต่อายุยังน้อย ผู้ป่วยอาจมีอาการแตกต่างกันมากตั้งแต่แค่มีอาการไอเป็นๆ หายๆ หรือมีอาการหอบเหนื่อยรุนแรงจนไม่สามารถหายใจได้เองและเกิดภาวะการหายใจล้มเหลวและเสียชีวิตได้ มีผู้ป่วยจำนวนมากที่ไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง การเข้าใจโรคและแนวทางการดูแลรักษาที่เหมาะสมจะจึงมีความสำคัญมาก
โรคหืดเกิดจากอะไร
โรคหืดเป็นโรคที่เกิดมีการอักเสบเรื้อรัง (Chronic Inflammation) ในทางเดินหายใจส่วนล่างหรือหลอดลม การอักเสบที่กล่าวถึงนี้ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อโรคนะครับ แต่เป็นการที่มีเซลล์อักเสบเข้ามาอยู่ในเยื่อบุหลอดลมเนื่องจากได้รับการกระตุ้นบางอย่าง เช่น ภาวะภูมิแพ้การอักเสบเรื้อรังดังกล่าวจะทำให้เกิดการตีบของทางเดินหายใจและอากาศจะผ่านเข้าออกจากปอดได้น้อยลง อาการผู้ป่วยโรคหืดจะเกิดจากการที่ผู้ป่วยมีการตีบของทางเดินหายใจส่วนล่าง ทำให้มีอาการไอ หอบเหนื่อยมีเสมหะมาก ได้ยินเสียงวี้ดในปอด โดยอาการจะเป็นช่วงๆ และในช่วงที่ไม่มีอาการก็จะเหมือนคนปกติ อาการของผู้ป่วยมักเกิดขึ้นเมื่อได้รับสารก่อภูมิแพ้ เช่น ฝุ่น สัตว์เลี้ยง หรือในภาวะบางภาวะ เช่น การติดเชื้อหวัด อุณหภูมิหรือความชื้นของอากาศเปลี่ยน ภายหลังการออกกำลังกาย ภาวะเหล่านี้สามารถกระตุ้นให้หลอดลมตีบได้
โรคหืดรักษาอย่างไร
การรักษาโรคหืดจะมีวัตถุประสงค์ที่สำคัญคือ
1.ให้ผู้ป่วยไม่มีอาการผิดปกติ ไม่ไอหรือหอบเหนื่อย
2.ให้ผู้ป่วยสามารถทำกิจกรรมต่างๆ ได้ตามปกติ
3.ไม่มีภาวะหลอดลมตีบเฉียบพลัน
4.มีสมรรถภาพของปอดอยู่ในเกณฑ์ปกติ
เราพบว่าผู้ป่วยหืดส่วนใหญ่ที่ได้รับยาอย่างเหมาะสมจะสามารถควบคุมอาการจนเป็นเหมือนคนปกติได้ แต่ต้องขอเน้นนะครับว่าการรักษาโรคหืดจะต้องใช้ยาอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากการรักษาไม่ทำให้ผู้ป่วยหายขาดนะครับ แต่ควบคุมอาการของโรคได้ (คล้ายๆ กับการทานยาควบคุมความดันโลหิตครับ)แนวทางในการรักษาโรคหืดที่สำคัญจะประกอบด้วย
1.ยืนยันการวินิจฉัย เนื่องจากโรคหืดเป็นโรคเรื้อรังที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาต่อเนื่องภายหลังการวินิจฉัยและอาการของโรคหืด เช่น หอบเหนื่อย ไอเรื้อรัง ก็เป็นอาการที่ไม่จำเพาะสำหรับโรคหืด แต่สามารถพบได้ในโรคอื่นๆ หลายๆ โรค ดังนั้น การวินิจฉัยโรคหืดจึงมีความสำคัญมากว่าได้รับการวินิจฉัยถูกต้องหรือไม่จึงควรปรึกษาแพทย์เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยที่ถูกต้องแน่นอนตั้งแต่แรก
2.การประเมินความรุนแรงของโรค โดยดูจากอาการของผู้ป่วยว่ามีอาการหอบบ่อยแต่ไหน ต้องใช้ยามากแค่ไหนในการควบคุมอาการ และตรวจสมรรถภาพปอดเพื่อประเมินระดับความสามารถของปอด
3.การหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้น เป็นขั้นตอนที่สำคัญมาก สารที่กระตุ้นให้มีอาการมากขึ้น ได้แก่ ควันบุหรี่ มลภาวะ การติดเชื้อในทางเดินหายใจ สารก่อภูมิแพ้ที่สามารถพบได้บ่อย ได้แก่ ไรฝุ่น แมว สุนัข แมลงสาบ
4.การใช้ยา เมื่อผู้ป่วยมีอาการระดับหนึ่ง แพทย์จำเป็นต้องใช้ยาเพื่อควบคุมอาการโรคหืด หลักการใช้ยาที่สำคัญในการรักษาโรคหืด คือ
-การใช้ยาแบบพ่นหรือสูดจะดีกว่าการรับประทานยา
-การใช้ยาจะต้องใช้อย่างต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์
-มีการปรับลดและเพิ่มยาตามอาการของผู้ป่วย
กลุ่มยาที่ใช้ในการรักษาโรคหืดจะประกอบด้วยยา 2 กลุ่มคือ
1.ยาที่ใช้ป้องกันหืด เป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อต้านการอักเสบในหลอดลม ยาหลักที่ใช้กันมาก ได้แก่ ยาสเตียรอยด์ชนิดพ่น ยากลุ่มนี้คือต้องใช้ต่อเนื่องในระยะยาวเพื่อควบคุมและป้องกันการเกิดอาการ ห้ามหยุดยาเอง ต้องให้แพทย์นำว่าควรจะหยุดยาเมื่อไร
2.ยาที่ใช้รักษาหลอดลมตีบ ได้แก่ ยาขยายหลอดลม ยากลุ่มนี้จะใช้เป็นครั้งคราวในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการหอบเหนื่อยหรือมีอาการกำเริบเท่านั้น
จะเห็นว่าโรคหืดเป็นโรคทางระบบหายใจโรคหนึ่งที่การรักษาที่เหมาะสมจะสามารถทำให้ผู้ป่วยอาการดีขึ้นอย่างมาก เรียกว่าสามารถเปลี่ยนชีวิตของผู้ป่วยจากหน้ามือเป็นหลังมือได้เลยครับ ดังนั้น ถ้าท่านมีอาการที่สงสัยว่าอาจเป็นโรคหืดควรปรึกษาแพทย์ครับ ส่วนท่านที่เป็นโรคหืดอยู่แล้วต้องพยายามใช้ยาให้ถูกต้องตามที่แพทย์แนะนำครับ
ที่มา: เว็บไซต์โพสต์ทูเดย์
เรื่องโดย: รศ.นพ.ฉันชาย สิทธิพันธุ์ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย
